KIM CƯƠNG MÁU LÀ GÌ?
Liên Hợp Quốc định nghĩa "kim cương máu" là "kim cương có nguồn gốc từ các khu vực bị kiểm soát bởi các lực lượng hoặc phe phái phản đối các chính phủ hợp pháp và được quốc tế thừa nhận, đồng thời được sử dụng để nuôi dưỡng hoạt động quân sự chống lại các chính phủ đó hoặc để đối nghịch với các quyết định của Hội đồng Bảo an LHQ".
Bản đồ minh họa hoạt động buôn bán kim cương lấy vũ khí diễn ra ở châu Phi vào gần cuối thế kỷ 20.
Encyclopædia Britannica, Inc.
Định nghĩa rất cụ thể của Liên hợp quốc về kim cương máu được đưa ra trong những năm 1990, khi các cuộc nội chiến tàn bạo đang được tiến hành ở các khu vực phía Tây và Trung Phi bởi các nhóm nổi dậy có trụ sở tại các khu vực giàu kim cương của quốc gia họ.
Ba cuộc xung đột cụ thể ở Angola, Công hoà Dân chủ Congovà Sierra Leone hướng sự chú ý của thế giới đến vai trò hủy diệt của kim cương. Những viên kim cương thô được khai thác trong các khu vực do phiến quân kiểm soát đã được bán trực tiếp cho các thương gia hoặc được buôn lậu sang các nước láng giềng, nơi chúng được hợp nhất thành kho kim cương được khai thác hợp pháp và sau đó được bán trên thị trường mở. Tiền thu được từ việc bán kim cương được sử dụng để mua vũ khí và chiến tranh cho các nhóm nổi dậy, một số đã tiến hành các chiến dịch cực kỳ bạo lực gây đau khổ vô cùng cho dân thường.
Năm 2012, tòa quốc tế ở The Hague, Hà Lan, tuyên cựu Tổng thống Liberia Charles Taylor 50 năm tù vì các tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người. Ông bị cáo buộc trang bị vũ khí cho các nhóm nổi dậy trong cuộc nội chiến tại nước láng giềng Sierra Leone để đổi lấy những viên kim cương thô giấu trong những chiếc bình mayonnaise rỗng.
Cuộc nội chiến tại Sierra Leone gây ra cái chết của khoảng 50.000 người. Ngoài những người vô tội bị cuốn vào các xung đột được duy trì nhờ việc buôn bán "kim cương máu", hàng nghìn nam giới, phụ nữ và trẻ em ở các nước như Sierra Leone bị biến thành nô lệ để tìm kiếm kim cương.
Họ thường bị buộc phải sử dụng các phương pháp thô sơ, nặng nhọc như đào bùn hoặc sỏi dọc bờ sông bằng tay không. Các vật liệu thu được sau đó được lọc ra bằng sàng cầm tay.
Khi một viên kim cương xung đột đã vào quy trình xử lý và được cắt và đánh bóng, nó gần như giống với bất kỳ viên kim cương nào khác. Mối quan tâm trên toàn thế giới dấy lên về sự xâm nhập của những loại đá quý này vào thị trường tiêu thụ khổng lồ ở phương Tây, nơi người mua không thể phân biệt kim cương xung đột với kim cương hợp pháp và không thể xác minh nguồn gốc của chúng.
Thật vậy, vào năm 2000, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã ban hành một báo cáo về sự hiện diện của kim cương xung đột trên thị trường thế giới liên quan cụ thể đến De Beers Consolidated Mines,Ltd., công ty Anglo-Nam Phi kiểm soát khoảng 60% kim cương thô toàn cầu. Báo cáo cũng chỉ trích khu chợ kim cương lớn nhất thế giới, ở Antwerp, Bỉ, vì không xác minh được nguồn gốc của những viên kim cương được giao dịch ở đó.
Do đó, các hiệp hội thương mại đã tham gia vào các nhóm nhân quyền và Liên Hiệp Quốc trong việc lập nên Quy trình Kimberley, một chương trình chứng nhận bắt đầu vào năm 2003 để xác minh liệu kim cương của các nước xuất khẩu “không có xung đột” hay không.Các thành viên phải xác nhận rằng tất cả kim cương thô xuất khẩu được sản xuất thông qua các hoạt động khai thác và buôn bán hợp pháp và "không xung đột". Mỗi lô hàng đều có giấy chứng nhận chi tiết nguồn gốc kim cương, cách chúng được khai thác, nơi chúng được cắt và đánh bóng, các bên liên quan và điểm đến cuối cùng của chúng. Nguyên tắc là các thành viên của Quy trình Kimberley không thể giao dịch với người ngoài.
Kể từ đó, khi cuộc nội chiến châu Phi tồi tệ nhất chấm dứt và khi các chính phủ trung ương khôi phục quyền kiểm soát đối với các khu vực do phiến quân nắm giữ, thị phần kim cương máu trong thương mại kim cương toàn cầu đã giảm từ 15% trong những năm 1990 xuống dưới 1% năm 2010.
Tuy nhiên, một số nhà hoạt động nhân quyền lưu ý rằng những con số đó có thể vô nghĩa, chỉ phản ánh định nghĩa cụ thể của LHQ về kim cương máu là loại đá quý tài trợ cho cuộc nổi dậy chống lại chính phủ của một quốc gia.
Theo Quy trình Kimberly, nếu một viên kim cương không dùng để duy trì nội chiến, nó không phải là kim cương xung đột.Định nghĩa hạnhẹp này cho thấy một viên kim cương có liên quan đến việc giết chóc, đánh đập, cưỡng bức và tra tấn bởi quân đội vẫn có thể đạt chuẩn.Thậm chí những viên kim cương này có thể được sản xuất nhờ sức lao động trẻ em, thợ mỏ với thù lao rẻ mạt hay phá hoại môi trường nơi nó được khai thác.
Mặt khác, hệ thống chứng nhận Quy trình Kimberley không yêu cầu nhà cung cấp có khả năng dò ngược về mỏ gốc của từng viên kim cương. Chính vì điều này, các chính phủ đã giao cho Quy trình Kimberley những viên kim cương không rõ nguồn gốc, khiến việc buôn lậu kim cương xung đột được cấp chứng nhận trở nên dễ dàng.
Bằng việc cung cấp chứng nhận cho các viên kim cương được khai thác vô đạo đức, Quy trình Kimberley che chắn cho các kẻ lạm dụng nhân quyền.Các nhà quan sát chỉ ra rằng, ngay cả ở những quốc gia được chứng nhận là không có xung đột, các quan chức của nước đó hoàn toàn có thể sử dụng quyền kiểm soát của họ đối với các hoạt động kinh doanh kim cương hợp pháp để làm giàu cho bản thân, duy trì quyền lực hoặc thăng chức cho các cộng sự của họ. Họ thường sẽ đối xử tàn bạo và tước đoạt các quyền cơ bản của con người đối với những người thợ khai thác kim cương và những người lao động khác.
Việc lạm dụng hoạt động buôn bán kim cương hợp pháp ở Zimbabwe đã thúc đẩy các lời kêu gọi xác định lại kim cương máu là loại đá quý mà hoạt động buôn bán dựa trên sự tàn bạo hoặc bạo lực dưới bất kỳ hình thức nào. Việc xác định lại như vậy sẽ mở rộng chiến dịch chống lại kim cương máu sang một số quốc gia giàu kim cương, nơi thường tước bỏ đi nhân quyền.
